ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 14 ਨਵੰਬਰ (ਹਿੰ.ਸ.)। ਆਦਿਵਾਸੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਆਰਟੀਫੀਸ਼ੀਅਲ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਦੇ ਨਵਾ ਰਾਏਪੁਰ ਸਥਿਤ ਸ਼ਹੀਦ ਵੀਰ ਨਾਰਾਇਣ ਸਿੰਘ ਯਾਦਗਾਰ ਅਤੇ ਆਦਿਵਾਸੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੇਨਾਨੀ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਵੇਲੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਕਬਾਇਲੀ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਹਨ।ਨਵਾ ਰਾਏਪੁਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇਸ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀ ਗਈ ਏਆਈ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਕਬਾਇਲੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਮਿੱਟ ਯੋਗਦਾਨ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।

ਸੈਲਾਨੀ ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਬਾਇਲੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਦੇ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਗਵਾਹ ਸਾਲ, ਸ;ਜਾ ਅਤੇ ਮਹੂਆ ਦੇ ਦਰੱਖਤਾਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕਰਦੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਹਾਲ ਵਿੱਚ, ਕਬਾਇਲੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਡਿਜੀਟਲ ਅਤੇ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫਿਕ ਸਾਧਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇੱਥੋਂ, ਲਗਭਗ 16 ਗੈਲਰੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਕਬਾਇਲੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਹਿਲੂ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਣਗੇ।ਗੈਲਰੀ ਇੱਕ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ 'ਤੇ, ਤੁਸੀਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਦੇ ਆਦਿਵਾਸੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ, ਕਲਾ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਝਲਕ ਦੇਖੋਗੇ।ਅਬੂਝਮਾੜੀਆ ਵਿੱਚ ਗੋਟੁਲ, ਭੁੰਜੀਆ ਕਬੀਲੇ ਵਿੱਚ ਲਾਲ ਬੰਗਲਾ ਆਦਿ, ਕਬਾਇਲੀਆਂ ਦੇ ਰਵਾਇਤੀ ਕਲਾ ਹੁਨਰ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਾਂਸ ਕਲਾ, ਲੱਕੜ ਕਲਾ, ਚਿੱਤਰ ਕਲਾ, ਗੋਦਨਾਕਲਾ, ਸ਼ਿਲਪ ਕਲਾ ਬਾਰੇ ਜਾਣ ਸਕੋਗੇ। ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਇੰਨੀਆਂ ਸਜੀਵ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਿਹੜੇ ਵਿੱਚ ਸਵਾਗਤ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹੋਣ ਅਤੇ ਸੱਦਾ ਦੇ ਰਹੀਆਂ ਹੋਣ। ਡਿਜੀਟਲ ਲਾਈਟਾਂ ਅਤੇ ਸਾਉਂਡ ਇਫੈਕਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਰੋਮਾਂਚ ਵਧਦਾ ਹੈ। ਗੈਲਰੀ ਤਿੰਨ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਹਕੂਮਤ ਦੀ ਵਧਦੀ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਕਬਾਇਲੀ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਹਲਬਾ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ 1774 ਅਤੇ 1779 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਲੜੀ ਗਈ। ਬਸਤਰ ਦੇ ਡੋਂਗਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਦੀ ਵਧਦੀ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਅਤੇ ਰਾਜ ਸੱਤਾ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰੇ ਹਲਬਾ ਕਬਾਇਲੀ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਕੀਤਾ।ਫਿਰ, ਗੈਲਰੀ 4 ਵਿੱਚ, ਸਰਗੁਜਾ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ। ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਕਦਮ ਅੱਗੇ ਵਧਦੇ ਹਨ, ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੇ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ। ਗੈਲਰੀਆਂ ਦੇ ਵਧਦੇ ਕ੍ਰਮ ’ਚ ਭੋਪਾਲਪਟਨਮ ਕ੍ਰਾਂਤੀ, ਪਰਲਕੋਟ ਕ੍ਰਾਂਤੀ, ਤਾਰਾਪੁਰ ਕ੍ਰਾਂਤੀ, ਮਾਰੀਆ ਕ੍ਰਾਂਤੀ, ਕੋਈ ਕ੍ਰਾਂਤੀ, ਲਿੰਗਾਗਿਰੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ, ਮੁਰੀਆ ਕ੍ਰਾਂਤੀ, ਅਤੇ ਗੁੰਡਾਧੁਰ ਅਤੇ ਲਾਲ ਕਲਿੰਦਰਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਆਈਕਾਨਿਕ ਭੂਮਕਾਲ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਵਿੱਚ ਕਬਾਇਲੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਬਾਰੇ ਜਾਣਨ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਹਰੇਕ ਕਹਾਣੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਵਰਤੇ ਗਏ ਏਆਈ, ਲਾਈਟਿੰਗ ਅਤੇ ਪੁਤਲਿਆਂ ਦੇ ਪਹਿਰਾਵੇ ਤੱਕ, ਵਿਆਪਕ ਖੋਜ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਸਾਵਧਾਨੀ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਗਈ ਹੈ। ਸਾਉਂਡ ਇਫੈਕਟ ਅਤੇ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਇਫੈਕਟ ਅਤੇ ਇੰਟਰਐਕਟਿਵ ਇੰਟਰਫੇਸ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਕਬਾਇਲੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹਨ।ਇਸ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ’ਚ ਕਬਾਇਲੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਰਾਣੀ ਚੋ-ਰਿਸ ਕ੍ਰਾਂਤੀ (1878) ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਮੋਹਰੀ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲਾ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਸੀ। ਸ਼ਹੀਦ ਵੀਰ ਨਾਰਾਇਣ ਸਿੰਘ ਅਤੇ 1857 ਦਾ ਵਿਦਰੋਹ: ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਜ਼ੁਲਮ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਰੋਧ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਆਪਣੀਆਂ 650 ਮੂਰਤੀਆਂ, ਡਿਜੀਟਲ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣਾਉਣ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀਆਂ ਰਾਹੀਂ, ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਬਾਇਲੀ ਵਿਰਾਸਤ ਦੇ ਅਣਗੌਲੇ ਨਾਇਕਾਂ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਸਿੱਖਣ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਲਈ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕੇਂਦਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ।ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਕਬਾਇਲੀ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਵਿੱਚ, ਤੁਸੀਂ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਕਬਾਇਲੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਨੇੜਿਓਂ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਸਗੋਂ ਇਸਦਾ ਅਨੁਭਵ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਵਿੱਚ ਆਰਟੀਫੀਸ਼ੀਅਲ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਕੈਮਰੇ ਲਗਾਏ ਗਏ ਹਨ, ਜਿਸ ਨੇ ਕਈ ਤਕਨੀਕਾਂ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਕੈਮਰੇ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਡਾ ਪੂਰਾ ਪਹਿਰਾਵਾ ਕਬਾਇਲੀ ਵਿਅਕਤੀ ਵਰਗਾ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ। ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਆਪਣੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਸਕੋਗੇ। ਤੁਸੀਂ ਇੰਟਰਐਕਟਿਵ ਕਿਓਸਕ ਤੋਂ ਕਬਾਇਲੀ ਲੋਕਾਂ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਵੀ ਜਾਣ ਸਕਦੇ ਹੋ।ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਕਬਾਇਲੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਣਮੁੱਲੇ ਯੋਗਦਾਨ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨ ਲਈ 11 ਕਬਾਇਲੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੇਨਾਨੀ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਵਿਕਸਤ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਚਾਰ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਹੁਣ ਤੱਕ ਰਾਂਚੀ (ਝਾਰਖੰਡ), ਛਿੰਦਵਾੜਾ (ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼), ਜਬਲਪੁਰ (ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼), ਅਤੇ ਰਾਏਪੁਰ (ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ) ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ।

ਹਿੰਦੂਸਥਾਨ ਸਮਾਚਾਰ / ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ