ਇਸਤਾਂਬੁਲ/ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ/ਕਾਬੁਲ, 8 ਨਵੰਬਰ (ਹਿੰ.ਸ.)। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਖਵਾਜਾ ਆਸਿਫ ਨੇ ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ ਦੇਰ ਰਾਤ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ਗੱਲਬਾਤ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਹੁਣ ਇਹ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤ ਹੈ ਕਿ ਅਗਲਾ ਦੌਰ ਕਦੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਵੇਗਾ। ਵਾਰਤਾਕਾਰ ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਡੂੰਘੇ ਮਤਭੇਦਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹੇ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ-ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਗੱਲਬਾਤ ਦਾ ਤੀਜਾ ਦੌਰ ਵੀਰਵਾਰ ਨੂੰ ਤੁਰਕੀ ਦੇ ਇਸਤਾਂਬੁਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਨੇ ਬੰਦ ਦਰਵਾਜ਼ਿਆਂ ਪਿੱਛੇ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ। ਵਾਰਤਾਕਾਰਾਂ ਨੇ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਈ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਬਹੁਤ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਮਾਮਲਾ ਸਿਰੇ ਨਹੀਂ ਚੜ੍ਹਿਆ। ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਵਫ਼ਦ ਦੇਸ਼ ਵਾਪਸੀ ਲਈ ਰਵਾਨਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਡਾਨ ਅਖਬਾਰ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਆਸਿਫ ਨੇ ਜੀਓ ਨਿਊਜ਼ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ, ਇਸ ਸਮੇਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਬੋਲ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਗੱਲਬਾਤ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਸੂਤਰਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਗੱਲਬਾਤ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਸਮਝੌਤੇ ਦੇ ਰੁਕ ਗਈ। ਇੱਕ ਸੀਨੀਅਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸੂਤਰ ਨੇ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ, ਇਸਤਾਂਬੁਲ ਵਿੱਚ ਗੱਲਬਾਤ ਡੈੱਡਲਾਕ 'ਤੇ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ-ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਗੱਲਬਾਤ ਦਾ ਤੀਜਾ ਦੌਰ ਵੀਰਵਾਰ ਨੂੰ ਇਸਤਾਂਬੁਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਸੀ।

ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਫਗਾਨ ਤਾਲਿਬਾਨ ਵਫ਼ਦ ਲਿਖਤੀ ਸਮਝੌਤੇ 'ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਜ਼ੁਬਾਨੀ ਸਮਝੌਤੇ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦਾ ਰਿਹਾ। ਆਸਿਫ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸਤਾਂਬੁਲ ਤੋਂ ਖਾਲੀ ਹੱਥ ਵਾਪਸ ਆਉਣਾ ਦੁਖਦਾਈ ਹੈ। ਆਸਿਫ ਨੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜੰਗਬੰਦੀ ਇਸ ਸਮੇਂ ਲਾਗੂ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਇਸਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਢੁਕਵਾਂ ਜਵਾਬ ਦੇਵੇਗਾ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਹਰਾਇਆ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮੁੱਖ ਮੰਗ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੀ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਹਮਲੇ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦੀ ਹੈ। ਇੰਟਰ-ਸਰਵਿਸਿਜ਼ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ (ਆਈਐਸਆਈ) ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਜਨਰਲ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਅਸੀਮ ਮਲਿਕ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਹੋਈ ਗੱਲਬਾਤ ਦੇ ਤੀਜੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਵਫ਼ਦ ਵਿੱਚ ਸੀਨੀਅਰ ਫੌਜੀ, ਖੁਫੀਆ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਦਫ਼ਤਰ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਰਹੇ। ਅਫਗਾਨ ਤਾਲਿਬਾਨ ਪੱਖ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਜਨਰਲ ਡਾਇਰੈਕਟੋਰੇਟ ਆਫ਼ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ (ਜੀਡੀਆਈ) ਦੇ ਮੁਖੀ ਅਬਦੁਲ ਹੱਕ ਵਸੇਕ ਨੇ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸੁਹੈਲ ਸ਼ਾਹੀਨ, ਅਨਸ ਹੱਕਾਨੀ ਅਤੇ ਉਪ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਰਹਿਮਤੁੱਲਾ ਨਜੀਬ ਵੀ ਸਨ।

ਅਕਤੂਬਰ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸਰਹੱਦੀ ਝੜਪਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੱਲਬਾਤ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ। ਗੱਲਬਾਤ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਦੌਰ ਦੋਹਾ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਸਨ। ਇਸਤਾਂਬੁਲ ਗੱਲਬਾਤ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਨਿਗਰਾਨੀ ਵਿਧੀ ਦੇ ਰੂਪ-ਰੇਖਾ ਨੂੰ ਅੰਤਿਮ ਰੂਪ ਦੇਣਾ ਸੀ। ਇਸਤਾਂਬੁਲ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੱਲਬਾਤ ਅਸਫਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਵਫ਼ਦ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ ਲਈ ਰਵਾਨਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ ਨੂੰ ਦੋਵਾਂ ਵਫ਼ਦਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਕੋਈ ਸਿੱਧੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਨਹੀਂ ਹੋਈ। ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਨੇ ਵੀਰਵਾਰ ਨੂੰ ਕਤਰ ਅਤੇ ਤੁਰਕੀ ਦੇ ਵਿਚੋਲਿਆਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਿੱਚ ਆਹਮੋ-ਸਾਹਮਣੇ ਮੀਟਿੰਗ ਕੀਤੀ ਸੀ।

ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਦਫ਼ਤਰ ਦੇ ਬੁਲਾਰੇ ਤਾਹਿਰ ਹੁਸੈਨ ਅੰਦਰਾਬੀ ਨੇ ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸਾਡੇ ਵਫ਼ਦ ਨੇ ਆਪਣਾ ਮਾਮਲਾ ਵਿਆਪਕ ਅਤੇ ਸਬੂਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਅਫਗਾਨ ਵਾਰਤਾਕਾਰਾਂ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਤਰਕਸੰਗਤ ਹਨ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸਵੀਕਾਰਯੋਗ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ ਦੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਨੂੰ ਗੈਰ-ਵਾਜਬ ਅਤੇ ਹਮਲਾਵਰ ਦੱਸਿਆ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਹੋਰ ਪੇਚੀਦਗੀਆਂ ਦਾ ਬਹਾਨਾ ਬਣ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।

ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਤੁਲੂਆ ਨਿਊਜ਼ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਗੱਲਬਾਤ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਨੇ ਤੁਰਕੀ ਅਤੇ ਕਤਰ ਦੇ ਵਿਚੋਲਿਆਂ ਨਾਲ ਆਪਣੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ। ਸੂਤਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਗੱਲਬਾਤ ਦੇ ਤੀਜੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਮੰਗਾਂ ਉਠਾਈਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸੰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀਆਂ ਕਥਿਤ ਮੰਗਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਟੀਟੀਪੀ (ਤਹਿਰੀਕ-ਏ-ਤਾਲਿਬਾਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ, ਇਸਲਾਮਿਕ ਅਮੀਰਾਤ ਆਫ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਨੇ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਆਪਣੀ ਧਰਤੀ ਅਤੇ ਹਵਾਈ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਜਾਂ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿਰੁੱਧ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਲਈ ਨਾ ਵਰਤੇ। ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕ ਅਜ਼ੀਜ਼ ਮਰਿਜ਼ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਵਿਰੋਧੀ ਹਨ। ਟੀਟੀਪੀ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਅੰਦਰੂਨੀ ਮਾਮਲਾ ਹੈ।

ਹਿੰਦੂਸਥਾਨ ਸਮਾਚਾਰ / ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ