ਕੋਲਕਾਤਾ, 21 ਦਸੰਬਰ (ਹਿੰ.ਸ.)। ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਵੈਮ ਸੇਵਕ ਸੰਘ (ਆਰ.ਐਸ.ਐਸ.) ਦੇ ਸਰਸੰਘਚਾਲਕ ਡਾ. ਮੋਹਨ ਭਾਗਵਤ ਨੇ ਕੋਲਕਾਤਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦੌਰਾਨ ਆਰ.ਐਸ.ਐਸ. ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ, ਉਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਕਾਰਜਪ੍ਰਣਾਲੀ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਦੱਸਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਆਰ.ਐਸ.ਐਸ. ਬਾਰੇ ਰਾਏ ਅਕਸਰ ਤੀਜੀ ਧਿਰ ਦੁਆਰਾ ਫੈਲਾਏ ਗਏ ਝੂਠੇ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਆਰ.ਐਸ.ਐਸ. ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਰ.ਐਸ.ਐਸ. ਬਾਰੇ ਸਮਝ ਤੱਥਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੋਵੇ, ਅਫਵਾਹਾਂ ਅਤੇ ਗਲਤ ਧਾਰਨਾਵਾਂ 'ਤੇ ਨਹੀਂ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਆਰ.ਐਸ.ਐਸ. ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਿਸੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਉਦੇਸ਼ ਲਈ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਨਾ ਹੀ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ। ਆਰ.ਐਸ.ਐਸ. ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਸਾਖ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਇਆ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਗੁਰੂ ਬਣਨ ਵਾਲੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਮਾਜ ਉਸ ਪੱਧਰ ਤੱਕ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋ ਸਕੇ।
ਡਾ. ਭਾਗਵਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਆਰ.ਐਸ.ਐਸ. ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਹਿੰਦੂ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਸੰਗਠਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਲਈ ਨਹੀਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਇਸ ਕਥਨ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੀ ਈਸਾਈ ਜਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਫਿਰ ਵੀ ਹਿੰਦੂ ਸਮਾਜ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸੰਗਠਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਰਹੇਗੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਸਮਾਜ ਅੰਦਰੂਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੰਡਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।ਸਰਸੰਘਚਾਲਕ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ 1857 ਦੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੀ ਅਸਫਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹ ਸਵਾਲ ਉੱਠਿਆ ਕਿ ਮੁੱਠੀ ਭਰ ਅੰਗਰੇਜ਼, ਹੁਨਰਮੰਦ ਯੋਧੇ ਅਤੇ ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਭਾਰਤ 'ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਰਾਜ ਕਰ ਸਕੇ। ਉਸ ਸਮੇਂ, ਇਹ ਵੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਆਜ਼ਾਦੀ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਮਾਜਿਕ ਸੁਧਾਰ ਵਧੇਰੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਰੂੜ੍ਹੀਵਾਦੀ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਬੁਰਾਈਆਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਵੈ-ਭੁੱਲਣਾ ਵੀ ਸਾਡੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਬਣ ਗਿਆ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਵਾਮੀ ਵਿਵੇਕਾਨੰਦ ਅਤੇ ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ ਦਯਾਨੰਦ ਨੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਇੱਕ ਜਨਮਜਾਤ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ, ਡਾ. ਕੇਸ਼ਵ ਬਲੀਰਾਮ ਹੇਡਗੇਵਾਰ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਉਭਰੀ ਸੀ।
ਡਾ. ਭਾਗਵਤ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਡਾ. ਹੇਡਗੇਵਾਰ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਪਲੇਗ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਹੋ ਗਈ, ਜਦੋਂ ਉਹ 11 ਸਾਲ ਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਬਹੁਤ ਗਰੀਬੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਤੀਤ ਕਰਦੇ ਰਹੇ, ਪਰ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਰਹੇ ਅਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿੱਚ ਉੱਤਮ ਰਹੇ। ਦੇਵੀ ਕਾਲੀ ਨੂੰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਣ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਭਾਰਤ ਮਾਤਾ ਦੀ ਸੇਵਾ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਦਸ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਡੂੰਘੇ ਚਿੰਤਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਡਾ. ਹੇਡਗੇਵਾਰ ਨੇ 1925 ਵਿੱਚ ਵਿਜੇਦਸ਼ਮੀ 'ਤੇ ਸੰਘ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਦੁਰਦਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਤੋਂ ਦੁਖੀ ਹੋ ਕੇ, ਸੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ। ਇਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਪੂਰੇ ਹਿੰਦੂ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਇਕਜੁੱਟ ਕਰਨਾ ਹੈ।
ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵਿਕਾਸ ਰਾਹੀਂ ਸਮਾਜਿਕ ਤਬਦੀਲੀ :
ਸਰਸੰਘਚਾਲਕ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸੰਘ ਦੀ ਕਾਰਜਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵਿਕਾਸ ਰਾਹੀਂ ਵਰਕਰਾਂ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਵਿਆਪੀ ਸੰਗਠਨ ਬਣਾ ਕੇ ਸਮਾਜਿਕ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਲਿਆਉਣਾ ਹੈ। ਸੰਘ ਦੀ ਸ਼ਾਖਾ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਦਿਨ ਦਾ ਇੱਕ ਘੰਟਾ ਸਭ ਕੁਝ ਭੁੱਲ ਕੇ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰਨਾ।
ਡਾ. ਭਾਗਵਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਪੂਜਾ ਵਿਧੀ, ਭੋਜਨ ਜਾਂ ਪਹਿਰਾਵੇ ਦਾ ਨਾਮ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਕੋਈ ਧਰਮ ਜਾਂ ਸੰਪਰਦਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਹੈ। ਜੋ ਕੋਈ ਵੀ ਇਸ ਧਰਤੀ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਮਾਤ ਭੂਮੀ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਹਿੰਦੂ ਹੈ। ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਵਿੱਚ ਏਕਤਾ ਲੱਭਣ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਸਦੀਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੀ ਪਛਾਣ ਹੈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹਿੰਦੂ ਸਮਾਜ, ਵਸੁਧੈਵ ਕੁਟੁੰਬਕਮ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ, ਸਾਰਿਆਂ ਦੀ ਭਲਾਈ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸੰਘ ਦਾ ਮਿਸ਼ਨ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਇਕਜੁੱਟ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਨਾ ਕਿ ਇਸਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ, ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸੰਗਠਨ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨਾ।
ਸਰਸੰਘਚਾਲਕ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸੰਘ ਦੁਆਰਾ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸਵੈਮਸੇਵਕ ਸਮਾਜ ਦੇ ਹਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਚੰਗਾ ਕੰਮ ਨਿਰਸਵਾਰਥ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਸੰਘ ਸਹਿਯੋਗ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਹਿੰਦੂਸਥਾਨ ਸਮਾਚਾਰ / ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ
