ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 31 ਮਈ (ਹਿੰ.ਸ.)। ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਵੈਮ ਸੇਵਕ ਸੰਘ ਦੇ ਸਹਿ ਸਰਕਾਰਯਵਾਹ ਅਰੁਣ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅੱਜ ਜਦੋਂ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਧ ਰਹੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਸਵੈ-ਬੋਧ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰਤਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪੰਡਿਤ ਦੀਨਦਿਆਲ ਦਾ ਦਰਸ਼ਨ ਇਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਚਾਨਣ ਮੁਨਾਰਾ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਏਕਾਤਮ ਮਾਨਵ ਦਰਸ਼ਨ ਭਾਰਤੀ ਚਿੰਤਨ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਹੈ।

ਸਹਿ ਸਰਕਾਰਯਵਾਹ ਅਰੁਣ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਪੰਡਿਤ ਦੀਨਦਿਆਲ ਉਪਾਧਿਆਏ ਏਕਾਤਮ ਮਾਨਵ ਦਰਸ਼ਨ ਭਾਸ਼ਣਾਂ ਦੀ 60ਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ 'ਤੇ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਐਨਡੀਐਮਸੀ ਕਨਵੈਨਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ ਵਿਖੇ ਆਯੋਜਿਤ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਮ੍ਰਿਤੀ ਸੰਮੇਲਨ ਦੇ ਉਦਘਾਟਨੀ ਸੈਸ਼ਨ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਬੁਲਾਰੇ ਵਜੋਂ ਸੰਬੋਧਨ ਕੀਤਾ। ਅਰੁਣ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਪੰਡਿਤ ਦੀਨਦਿਆਲ ਉਪਾਧਿਆਏ ਦੇ ਏਕਾਤਮ ਮਾਨਵ ਦਰਸ਼ਨ 'ਤੇ ਚਰਚਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ ਏਕਾਤਮ ਮਾਨਵ ਦਰਸ਼ਨ ਭਾਰਤੀ ਚਿੰਤਨ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਨਿਰਮਾਣ ਤੋਂ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨਿਰਮਾਣ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਪੰਡਿਤ ਦੀਨਦਿਆਲ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਚਿੰਤਨ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ 'ਏਕਾਤਮ ਮਾਨਵ ਦਰਸ਼ਨ' ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਦਰਸ਼ਨ ਵਿਅਕਤੀ, ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਇਕਾਈ ਮੰਨਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਸਵੈ-ਬੋਧ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬੋਧ ਵੱਲ ਪਹਿਲਾ ਕਦਮ ਹੈ। ਹੁਣ ਸਮਾਂ ਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਦੋਂ ਇਸ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਦੇ ਹਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਉਤਾਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ।

ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਸਵੈ-ਭੁੱਲਣ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਦੱਸਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਸਮਾਜ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਵੈ-ਨਿੰਦਾ ਅਤੇ ਹੀਣ ਭਾਵਨਾ ਹਾਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਸਵੈ-ਭੁੱਲਣ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ, ਪੰਡਿਤ ਦੀਨਦਿਆਲ ਉਪਾਧਿਆਏ ਨੇ 'ਏਕਾਤਮ ਮਾਨਵ ਦਰਸ਼ਨ' ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਕੋਈ ਨਵਾਂ ਵਿਚਾਰ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਭਾਰਤੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦੀ ਪੁਰਾਣੀ ਨੀਂਹ 'ਤੇ ਨਵਾਂ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਕ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਸੀ। ਇਹ ਦਰਸ਼ਨ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਧੁਨਿਕਤਾ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਵੀ, ਅਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਛੱਡ ਸਕਦੇ। ਦੀਨਦਿਆਲ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਸੀ ਕਿ ਸਵੈ-ਬੋਧ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਰਾਸ਼ਟਰਬੋਧ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ, ਅਤੇ ਬਿਨਾਂ ਰਾਸ਼ਟਰਬੋਧ ਦੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਅਧੂਰੀ ਰਹੇਗੀ।ਅਰੁਣ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਪੁਰਾਣੀ ਨੀਂਹ 'ਤੇ ਨਵਾਂ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ। ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਜਿਉਣਾ ਪਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਬਣਾਉਣੀਆਂ ਪੈਣਗੀਆਂ। ਪੁਰਾਣਾ ਸਭ ਕੁੱਝ ਚੰਗਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅੱਜ ਦੀ ਸਭ ਕੁੱਝ ਖਰਾਬ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਹੀ ਸਭ ਕੁਝ ਵਧੀਆ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਕੋਲ ਸਾਨੂੰ ਦੇਣ ਲਈ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਹੈ - ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਹੰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਅਰੁਣ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਦੇਸ਼ ਨੇ 'ਸਵੈ' ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਗੁਆ ਦਿੱਤੀ। ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਸਮਾਜ ਇਹ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕੌਣ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਥਿਤੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦੇਖੀ ਗਈ। ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਵਾਂ ਨੇ ਇੱਥੇ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕੀਤਾ। ਲੋਕ ਪੂੰਜੀਵਾਦ, ਸਮਾਜਵਾਦ ਬਾਰੇ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਪਰ ਆਪਣੇ ਮੂਲ ਵਿਚਾਰ ਵੱਲ ਵਾਪਸ ਨਹੀਂ ਪਰਤੇ। ਅਰੁਣ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹਰ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਆਪਣੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਧਰਮ ਹੈ। ਧਰਮ ਦਾ ਅਰਥ ਸਿਰਫ਼ ਪੂਜਾ ਪਾਠ ਨਹੀਂ ਹੈ ਬਲਕਿ ਇਹ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪਿਛੋਕੜ ਵਿੱਚ, ਪੰਡਿਤ ਦੀਨਦਿਆਲ ਉਪਾਧਿਆਏ ਨੇ ਸਵੈ-ਭੁੱਲਣ ਵਿਰੁੱਧ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਲੜਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸੰਪਰਦਾਇਕਤਾ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਪਛਾਣ ਦੀ ਬਹਾਲੀ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਸਮਾਜ ਆਪਣੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਛਾਣਦਾ, ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਰਾਸ਼ਟਰ ਬਣਾਉਣਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ।

ਹਿੰਦੂਸਥਾਨ ਸਮਾਚਾਰ / ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ