ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 19 ਸਤੰਬਰ (ਹਿੰ.ਸ.)। 20 ਸਤੰਬਰ 1857, ਜਦੋਂ ਆਖਰੀ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਹ ਜ਼ਫਰ ਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਅੱਗੇ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕੀਤਾ। ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਹ ਜ਼ਫਰ ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਮੇਜਰ ਹਾਵਸਨ ਨੇ ਫੜ੍ਹਿਆ ਸੀ। ਦਰਅਸਲ, ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਜੰਗ ਮਈ 1857 ਵਿਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਮੌਜੂਦਾ ਪੁਰਾਣੀ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਘੇਰਾਬੰਦ ਕੀਤੀ ਸੀ। 14 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। 17 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਬਹਾਦੁਰਸ਼ਾਹ ਜ਼ਫਰ ਨੂੰ ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹਾ ਛੱਡਣਾ ਪਿਆ।

ਬਹਾਦੁਰਸ਼ਾਹ ਜ਼ਫਰ ਨੇ 20 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬੰਦੀ ਬਣਾ ਕੇ ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਨਾਲ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਉੱਤੇ ਮੁੜ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਇਸੇ ਹੀ ਦਿਨ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਹ ਜ਼ਫ਼ਰ ਦੇ ਤਿੰਨ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਗੋਲੀਆਂ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ। 21 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ, ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਹ ਜ਼ਫ਼ਰ 'ਤੇ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾਇਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰੰਗੂਨ ਜਲਾਵਤਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਹ ਜ਼ਫ਼ਰ ਨੇ ਆਖਰੀ ਸਾਹ ਲਿਆ।

---------------

ਹਿੰਦੂਸਥਾਨ ਸਮਾਚਾਰ / ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ